JAPANSE TAFEL-LANTAARNKLOK ‘YAGURA DOKEI’ MET SLAGWERK Ca. 1780 Japan

M&R277

JAPANSE TAFEL-LANTAARNKLOK ‘YAGURA DOKEI’
MET SLAGWERK
Circa 1780
Japan

Uurwerk
Tussen stijlen geplaatst stalen uurwerk met dubbele spillegang en dubbele foliot. Deze zijn voor de dag- en nachturen en schakelen automatisch over door middel van het slagwerk. Het Japanse slagwerk met sluitschijf slaat de hele uren van 9x teruglopend tot 4x op een bel. De halve uren worden afwisselend een of twee keer geslagen. Het gaand- en slagwerk worden door een veer in een veerton aangedreven, waarbij de veerton van het gaandwerk is uitgerust met snek en ketting. Het slagwerk kan d.m.v. van een deurtje met verfijnd haakje te openen worden opgewonden, het gaandwerk aan de voorzijde.

Wijzerplaat
De zwart beschilderde messing wijzerplaat is voorzien van een cijferring met de Chinese dierenriemtekens en een cijferring voor de Japanse uren. De gezaagde messing wijzer in het messing centrum heeft de vorm van een bloem. Onder de wijzerplaat bevindt zich de opwinstaaf voor het gaandwerk.

Kast
De uurwerkkast die op een Japans notenhout basement is geplaatst is vervaardigd van messing. Alle zijde zijn fraai versierd met gegraveerde chrysantmotieven en krullend bladmotieven. Boven de uurwerkkast zijn de twee foliots geplaatst. Deze zijn elk voorzien van inkepingen en twee gewichtjes. Aan de voorzijde van het houten basement bevindt zich een lade voor de opwindsleutel. Het geheel bekroond door de bel.

Gangduur 1 dag
Hoogte 18.5 cm.
Breedte 10 cm.
Diepte 10 cm.

Literatuur
– N.H.N. Mody, Japanese clocks.
– W. Brandes, Alte Japanische Uhren.
– Tardy 3-delig, La Pendule Française JAPON, blz.757-768.

Japanse tijdmeting
De Japanse tijdmeting verschilt in grote mate van de Westerse tijdmeting. In plaats van een uur als vaste waarde te nemen verschilt in Japan de lengte van een uur, toki genaamd, naar de lengte van de dag en de nacht. De dag en de nacht zijn beide ingedeeld in 6 toki, die van zonsopgang tot zonsondergang en van zonsondergang tot zonsopgang gerekend worden. Afhankelijk van zomer- of wintertijd zijn de dagen langer of nachten korter en vice versa. Om deze reden zijn er Japanse klokken met verschuifbare plaatjes, zodat de lengte van de toki veranderd kan worden. Tevens zijn er klokken waarbij de cijferring vastzit, maar waarbij het tikgetal van de klok te veranderen is door de gewichtjes van de waag te verplaatsen, zodat de klok langzamer of sneller gaat lopen. Dit komt voor bij de oudere klokken. De cijfers van de klok lopen van 9 naar 4. Het enige cijfer dat ‘vast’ is, is 9 uur, ons middaguur 12 uur. De Japanse klokken geven aan hoeveel uren er nog komen in de toekomst (na de 5 komt de 4), Europese klokken geven aan hoeveel uren er al voorbij zijn (na de 5 komt de 6). In Japan was het cijfer 9 heilig. Elke toki, 12 in totaal, had ook een eigen teken van de dierenriem die ook wel werden afgebeeld op een cijferring rondom de gewone cijferring.