TISCHUHR Johann Sayller Ca. 1630 Zuid-Duitsland

M&R201

TISCHUHR
Gesigneerd: Johann Sayller, Ulm
Circa 1630
Zuid-Duitsland

Uurwerk
Het door veren aangedreven vuurverguld messing platine-uurwerk van deze tischuhr bestaat uit gaand- en kwartierslagwerk. Het gaandwerk is uitgevoerd met snek en ketting en heeft spillengang met balans onder een rijk gegraveerde en in bloem- en vogelmotief uitgezaagde vuurverguld messing balanskloof. Het uurslagwerk wordt geregeld door een sluitschijf en geeft de uren voluit op een grote bel aan terwijl het kwartierslagwerk de kwartieren aangeeft op een kleinere bel. De vuurverguld messing sluitschijf is voorzien van Arabische uurcijfers. De maker heeft het uurwerk op de achterplatine gesigneerd Johann Sayller, Ulm.

Wijzerplaat
Op de vierkante vuurverguld messing grondplaat is een zilveren cijferring aangebracht, voorzien van Romeinse uurcijfers met halfuuraanduidingen. Hieromheen is een rand met Romeinse cijfers voor de kwartieren en Arabische cijfers voor de vijfminutenaanduiding. De binnenring met Arabische cijfers dient voor de datumaanduiding. De tijd wordt aangegeven door twee geblauwd stalen wijzers met tulpmotief. Ook de geblauwd stalen datumwijzer heeft een dergelijke vorm. De zilveren schijf in het centrum heeft twee uitsparingen waarin de schijngestalte van de maan wordt aangegeven, met de bijbehorende maandatum. In het centrum van deze schijf is het aspectenschema gegraveerd. Om de cijferring is een vuurverguld messing rand met minuutstreepjes aangebracht en de vier hoeken worden gesierd door vuurvergulde gegoten messing engelenkopjes. Bij de XII en de VIII bevindt zich een gaatje. Hierdoor kan met behulp van een pennetje het slagwerk zo nodig op slag gebracht worden.

Kast
De vierkante vuurverguld messing kast van deze vierkante tischuhr heeft aan de boven- en onderzijde een geprofileerde rand. In de bodem zijn de bellen opgenomen en het geheel kan door middel van een hendeltje geopend worden. De klok rust op vier vuurverguld messing pootjes, elk versierd met een bokkenkop en voluten.

Gangduur 30 uur

Hoogte 11,5 cm.
Breedte 12,5 cm.
Diepte 12,5 cm.

Aspecten
Aspecten zijn de hoeken die de verschillende elementen van de horoscoop (de zon, maan en planeten) met elkaar maken.

Literatuur
J. Abeler, Meister der Uhrmacherkunst, Wuppertal, 2010, blz. 482.

Een bijna identieke tafelklok wordt geïllustreerd en beschreven in:
H.M. Vehmeyer, Clocks, their origin and development 1320-1880, vol. I, blz. 140.

De maker
Johann Sayller werd geboren op 7 juni 1597 in Angelberg in het bisdom Freising, Neder-Beieren en was een van de meest gerenommeerde makers van gecompliceerde horloges en klokken in de 17e eeuw. Johann Sayller vestigde zich in 1617 in Ulm en werd burger in 1624; hij trouwde op 6 juli 1624. In 1646 werd hij gildemeester. Sayller creëerde zijn meesterwerk in 1626: een rollende balklok, die voor het eerst werd tentoongesteld in het stadhuis van Ulm en vanaf 1812 in de privébibliotheek van koning Frederik I van Württemberg. De stukken van Sayller waren zo superieur en gewild dat ze meestal werden aangeschaft als cadeau voor belangrijke en beroemde mensen. Hij creëerde kostbare hangende horloges, gecompliceerde astronomische tafelklokken en andere technisch geavanceerde objecten. Twee van zijn rollende balklokken en een zilveren astronomische torenvormige tafelklok met een gangduur van drie maanden bevinden zich in het Württembergisches Landesmuseum. Andere tafelklokken van Sayller zijn te vinden in museumcollecties over de hele wereld, waaronder het Nationaal Museum in Kopenhagen, het Kunsthistorisch Museum in Wenen en het Los Angeles County Museum of Art.