GROTE JAPANSE LADDERKLOK “SHAKU-DOKEI” Ca. 1860

M&R127A

LADDERKLOK GROOT “SHAKU-DOKEI”
Circa 1860
Japan

Uurwerk
Messing platine-uurwerk op spillegang met slinger, die zich aan de voorzijde bevindt. De messing voorplatine is voorzien van gegraveerde chrysantmotieven. Tevens bevindt zich hier het opwindstaafje voor het gaandwerk. Het gaandwerk wordt aangedreven door een gewicht.

Wijzerplaat
De houten wijzerplaat is voorzien van 25 verschuifbare messing plaatjes; er zijn 13 verschuifbare, messing ’toki’s’ voor de uuraanduiding. De toki’s zijn gegraveerd en ingelakt. De Japanse tekens op de toki’s stellen de volgende getallen voor, van boven naar beneden: 6, 5, 4, 9, 8, 7, 6, 5, 4, 9, 8, 7, 6. Tussen deze gegraveerde toki’s zijn 12 ongegraveerde messing halfuursaanduidingen aangebracht. De decoratief ajour-gezaagde messing wijzer schuift aan de linkerzij¬de langs de toki’s van boven naar beneden.

Kast
De gehele kast is vervaardigd van shitanhout. De beide zijkanten naast het uurwerk zijn net als de voorzijde voorzien van een venster, waardoor het uurwerk zichtbaar is. Om de klok op te winden en op tijd te zetten dient men de voorzijde omhoog te schuiven. Onder in de kast is een kleine lade geplaatst waar zich het opwindsleuteltje bevindt.

Gangduur 1 dag

Hoogte 110 cm.
Breedte 13 cm.
Diepte 10 cm.

Literatuur
– W. Brandes, Alte Japanische Uhren.
– N.H.N. Mody, Japanese clocks.

Japanse tijdmeting
De Japanse tijdmeting verschilt in grote mate van de Westerse tijdmeting. In plaats van een uur als vaste waarde te nemen verschilt in Japan de lengte van een uur, toki genaamd, naar de lengte van de dag en de nacht. De dag en de nacht zijn beide ingedeeld in 6 toki, die van zonsopgang tot zonsondergang en van zonsondergang tot zonsopgang gerekend worden. In de zomer zijn de dagen langer dan de nachten en duurt dientengevolge een toki overdag ook langer dan ’s nachts. In de winter werkt dit andersom. Om deze reden zijn er Japanse klokken met verschuifbare plaatjes, zodat de lengte van de toki veranderd kan worden. Tevens zijn er klokken waarbij de cijferring vastzit, maar waarbij het tikgetal van de klok te veranderen is door de gewichtjes van de waag te verplaatsen, zodat de klok langzamer of sneller gaat lopen. Dit komt voor bij de oudere klokken. De cijfers van de klok lopen van 9 naar 4. Het enige cijfer dat ‘vast’ is, is 9 uur, ons middaguur 12 uur. De Japanse klokken geven aan hoeveel uren er nog komen in de toekomst (na de 5 komt de 4), Europese klokken geven aan hoeveel uren er al voorbij zijn (na de 5 komt de 6). In Japan was het cijfer 9 heilig. Elke toki, 12 in totaal, had ook een eigen teken van de dierenriem die ook wel werden afgebeeld op een cijferring rondom de gewone cijferring.