ENGELSE TAFELKLOK MET SPEELWERK EN MECHANIEK Jam.s Smith London Ca. 1765

M&R33

TAFELKLOK MET SPEELWERK EN MECHANIEK
Jam.s Smith London
Circa 1765
Engeland

Uurwerk
Het door veren in veertonnen via sneks aangedreven messing uurwerk van deze Engelse tafelklok is opgebouwd tussen twee platines en bestaat uit gaand-, slag- en speelwerk. Bovendien heeft het uurwerk een mechaniek. Het gaandwerk is uitgevoerd met spillengang en korte slinger met mesophanging. Het speelwerk heeft een pennenrol, dat haaks op de platines is aangebracht, met 15 hamers en acht bellen, en speelt op het hele uur één van zes melodieën, waarna het uurslagwerk in werking wordt gesteld, dat de uren voluit op een grotere bel aangeeft. Het slagwerk kan worden herhaald door middel van het koordje dat zich aan de linkerzijde van de kast bevindt, terwijl het speelwerk te allen tijden kan worden geactiveerd door het koordje aan de rechterzijde te trekken. Het speelwerk kan tevens worden afgezet met behulp van een hendeltje in de linkerbovenhoek van de wijzerplaat. De achterplatine is rijk gegraveerd in fraai krullend bladmotief.

Wijzerplaat
De tafelklok met getoogde, licht getailleerde messing wijzerplaat is voorzien van een verzilverde cijferring met Romeinse uurcijfers, Arabische cijfers voor de vijfminuten-aanduiding en streepjes voor de overige minuten. De tijd wordt aangegeven door twee ajourgezaagde geblauwd stalen wijzers. De drie opwindgaten voor het gaand-, slag- en speelwerk zijn symmetrisch in het gematteerde centrum geplaatst. Boven de VI bevindt zich een datumvenster terwijl er aan de bovenzijde onder de XII een uitsparing is aangebracht waarachter op een verzilverd plaatje zichtbaar is, waarop de maker het uurwerk als volgt heeft gesigneerd Jam.s Smith London. In de bovenhoeken boven de cijferring zijn twee secundaire cijferringen aangebracht, elk voorzien van een wijzervormig blauwstalen hendeltje. De linker chime/not chime dient om het speelwerk aan- en uit te zetten. Op de rechter kan men een van de zes melodieën instellen. Om de cijferringen zijn kleine roosjes geschilderd, net als in het centrum. In de toog bevindt zich het mechaniek, dat een geschilderde voorstelling uitbeeldt van een musicerend gezelschap met enkele toehoorders waarbij de rechterarm van vier muzikanten beweegt over de instrumenten, aangedreven door het gaandwerk.

Kast
De met gezwart perenhout gefineerde eikenhouten kast heeft aan de voorzijde een deurtje met een toogvormig, getailleerd venster en een messing omlijsting. In de bovenhoeken van het deurtje zijn ajourgezaagd en gegraveerd messing klankgaten aangebracht. Aan de zijkanten van de kast zijn twee beglaasde vensters, zodat het uurwerk bijna geheel zichtbaar is. De bovenkant van de kast wordt op de hoeken gesierd door vier pijnappels terwijl de z.g. bell-top eveneens wordt bekroond door een wat grotere messing pijnappel. De afgeschuinde hoeken van de kast zijn verrijkt met gegoten messing kariatiden. De voet van deze Engelse tafelklok  is omvat met messing terwijl het geheel op vier messing pootjes rust.

Gangduur: 1 week

Hoogte: 56 cm.
Breedte: 29 cm.
Diepte: 21 cm.

Literatuur
Brian Loomes, Watchmakers & Clockmakers of the World, London, 2006, blz. 719

De maker
Er waren een aantal makers met de naam James Smith werkzaam in Londen in de achttiende eeuw. Als we kijken naar de periode van de klok en de stijl kunnen we er vanuit gaan dat het gaat om J. Smith London en het is dus moeilijk om uit te maken om wie het bij deze klok gaat.