UITZONDERLIJKE TAFELKLOK MET ORGEL EN AUTOMAAT George Prior, London Ca.1785 Engeland

M&R26

TAFELKLOK MET ORGEL EN AUTOMAAT
Gesigneerd: George Prior, London
Circa 1785
Engeland

Uurwerk
Het indrukwekkende, door veren via sneks aangedreven uurwerk van deze klok heeft gaand-, slag-, speel- en orgelwerk. Het gaandwerk is uitgevoerd met spillengang en korte slinger met mesophanging, terwijl het kwartierslagwerk is voorzien van acht bellen waarop de kwartieren worden aangegeven, op het uur gevolgd door het aantal uren op een andere, grotere bel. Bovendien treedt om de drie uur (3-6-9-12) het orgel in werking dat een van vijf melodieën op 12 of 24 pijpen ten gehore brengt. Het orgelwerk heeft een apart mechanisme, dat vanaf de zijkant wordt opgewonden. De maker heeft zijn werk op de achterplatine als volgt gesigneerd: Geoe. Prior, London.

Wijzerplaat
De getoogde voorplaat heeft een ronde emaillen wijzerplaat gevat in een verguld messing parelring. Onder de wijzerplaat bevindt zich een driedimensionale geschilderde voorstelling van een rotsformatie met zicht op de zee en een havenstad en een gebergte op de achtergrond. Deze voorstelling is een van de twee mechanieken, waarbij, na ieder kwartier in werking te zijn gesteld door het slagwerk, het schip begint te bewegen, de golven gaan rollen en de watervallen beginnen te stromen. De wijzerplaat heeft een Turkse cijferring met Turkse vijfminuten- en minuutverdeling. De tijd wordt aangegeven door twee fraai uitgezaagde verguld messing wijzers. De maker heeft de wijzerplaat prominent gesigneerd tussen en rond de opwindgaten: GEORGE PRIOR LONDON.

Kast
De imposante met rood schildpad gefineerde kast is rijk versierd met verguld messing ornamenten en fraai opengewerkte klankvensters, aan de binnenzijde beplakt met groen zijde. De motieven herkenbaar in deze sierstukken zijn o.a. druiventrossen, bloemen, ranken met bladeren en C-voluten. Op de hoeken zijn eveneens vergulde ornamenten aangebracht, terwijl de bovenhoeken zijn verrijkt met fraai uitgevoerde pinakels in de vorm van een toorts. Het geheel rust op stevige gegoten poten in krulvorm. De bovenzijde bestaat uit een elegante koepelgalerij waarin zich het tweede mechaniek bevindt, dat in werking treedt wanneer het orgel speelt. Hierbij draait om de drie uur een optocht van exotische dieren in het rond en vliegen vogels in de lucht.

Gangduur 1 week.
Hoogte 77 cm.
Breedte 34 cm.
Diepte 34 cm.

Literatuur
-Richard C. R. Barder, The Georgian bracket clock, blz. 154 en 155.
-Arthur W.J.G. Ord – Hume, the musical clock, musical and automaton clocks & watches, blz. 320 en 321.
-Cedrik Jagger, Royal clocks, the British Monarchy and its Timekeepers, blz. 95.
-Cecil Clutton, Britten’s old clocks and watches and their makers, Blz. 467 en 468.
-Baillies, clocks and watches

George Prior (1735-1814) was een van de belangrijkste uurwerkmakers die in de tweede helft van de 18de eeuw klokken en horloges naar Turkije exporteerde. De handel vond plaats via Britse kooplieden die in Ottomaanse havenplaatsen gevestigd waren. Britse diplomaten waren aan het eind van de 17de eeuw begonnen geschenken te geven aan Ottomaanse hoogwaardigheidsbekleders om zo de markt voor klokken open te breken. Deze werd tot dan toe werd beheerst door de Fransen en de Zwitsers. Het uiteindelijke succes van hun inspanningen markeerde het begin van een grote vraag naar uurwerken van Britse makelij en leidde tot de oprichting van winstgevende exportbedrijven zoals dat van George Prior. Sterker nog, George Prior was zo beroemd in Turkije dat het Turkse woord ‘pyrol’, een afgeleide van ‘Prior’, gebruikt werd om een Engelse klok aan te duiden.

Opmerking
Het uitwisselen van geschenken vormde een belangrijk onderdeel van het onderhouden en reguleren van de betrekkingen tussen Europese ambassadeurs en hoge Ottomaanse ambtenaren in Istanboel. Hoewel het voornamelijk om textiel ging, speelden klokken toch ook een zeer gewichtige rol bij het geven van geschenken op verschillende niveaus.