JAPANSE TAFELKLOK ‘MAKURA DOKEI’ Ca. 1850

M&R 35A

JAPANSE TAFELKLOK ‘MAKURA DOKEI’
Circa 1850
Japan

Uurwerk
Het uurwerk is opgebouwd tussen een messing boven- en onderplaat, die met geprofileerde zuiltjes aan elkaar verbonden zijn. Het bestaat uit gaandwerk met spillengang en slinger, dat wordt aangedreven door een veer in een veerton via snek en ketting. Het uurwerk wordt aan de achterzijde opgewonden.

Wijzerplaat
De messing voorzijde van de klok is fraai gegraveerd in bloem- en rankmotieven en heeft in het midden een benen cijferring die is verdeeld in twaalf verschuifbare benen plaatjes, voorzien Japanse uurcijfers. De tijd wordt aangegeven door één ajourgezaagde blauwstalen wijzer.

Kast
Het uurwerk bevindt zich in een houten kast. Aan de achterzijde van de voet is een laadje waarin de opwindsleutel opgeborgen kan worden. De kast is aan alle zijden voorzien van vensters en de voor- en achterzijde hebben een schuifpaneel. Daardoor zijn de tussen de geprofileerde messing zuiltjes geplaatste, fraai gegraveerde messing voor- en achterplatines goed zichtbaar. Door beide paneeltjes omhoog te schuiven zijn het uurwerk en de wijzerplaat toegankelijk om de klok op te winden en gelijk te zetten. De kast wordt bekroond door een geprofileerd messing handvat.

Gangduur: 24 uur.

Hoogte: 12 cm.
Breedte: 11,5 cm.
Diepte: 9 cm.

Literatuur
– Tijdschrift September 2002 en December 2002
– R. Yamaguchi, The clocks of Japan ( L61)
– N.H.N. Mody, Japanese clocks (E17)

Japanse tijdmeting
In de Edo periode (1603-1868) mochten alleen Nederlandse kooplieden handel drijven met Japan en zij namen klokken mee. Japanse klokkenmakers pasten ontwerpen en mechanieken aan hun eigen tijdrekening aan. Zo ontwierpen zij bijvoorbeeld een dubbel echappement – het onderdeel dat zorgt dat een klok loopt – om de dag- en nachturen aan te geven. Ook werd de vormgeving aangepast met Japanse karakters en Chinese dierenriemtekens.

De Japanse tijdmeting verschilt in grote mate van de Westerse tijdmeting. In plaats van een uur als vaste waarde te nemen verschilt in Japan de lengte van een uur, toki genaamd, naar de lengte van de dag en de nacht. De dag en de nacht zijn beide ingedeeld in zes toki, die van zonsopgang tot zonsondergang en van zonsondergang tot zonsopgang gerekend worden. In de zomer zijn de dagen langer dan de nachten en duurt dientengevolge een toki overdag ook langer dan ’s nachts. In de winter werkt dit andersom. Om deze reden zijn er Japanse klokken met verschuifbare plaatjes, zodat de lengte van de toki veranderd kan worden. Tevens zijn er klokken waarbij de cijferring vastzit, maar waarbij het tikgetal van de klok te veranderen is door de gewichtjes van de waag te verplaatsen, zodat de klok langzamer of sneller gaat lopen. Dit komt voor bij de oudere klokken.

De cijfers van de klok lopen van 9 naar 4. Japanse klokken geven aan hoeveel uren er nog komen (na de 5 komt de 4), terwijl Europese klokken aangeven hoeveel uren er voorbij zijn (na de 5 komt de 6). In Japan was het cijfer 9 heilig.

Elke toki, twaalf in totaal, had ook een eigen teken van de dierenriem die ook wel werden afgebeeld op een cijferring rondom de gewone cijferring.

Uurwerk
Het uurwerk is opgebouwd tussen een messing boven- en onderplaat, die met geprofileerde zuiltjes aan elkaar verbonden zijn. Het bestaat uit gaandwerk met spillengang en slinger, dat wordt aangedreven door een veer in een veerton via snek en ketting. Het uurwerk wordt aan de achterzijde opgewonden.

Wijzerplaat
De messing voorzijde van de klok is fraai gegraveerd in bloem- en rankmotieven en heeft in het midden een benen cijferring die is verdeeld in twaalf verschuifbare benen plaatjes, voorzien Japanse uurcijfers. De tijd wordt aangegeven door één ajourgezaagde blauwstalen wijzer.

Kast
Het uurwerk bevindt zich in een houten kast. Aan de achterzijde van de voet is een laadje waarin de opwindsleutel opgeborgen kan worden. De kast is aan alle zijden voorzien van vensters en de voor- en achterzijde hebben een schuifpaneel. Daardoor zijn de tussen de geprofileerde messing zuiltjes geplaatste, fraai gegraveerde messing voor- en achterplatines goed zichtbaar. Door beide paneeltjes omhoog te schuiven zijn het uurwerk en de wijzerplaat toegankelijk om de klok op te winden en gelijk te zetten. De kast wordt bekroond door een geprofileerd messing handvat.

Prijs € 16.500,-

Gangduur: 24 uur.

Hoogte: 12 cm.
Breedte: 11,5 cm.
Diepte: 9 cm.

Literatuur
– Tijdschrift September 2002 en December 2002
– R. Yamaguchi, The clocks of Japan ( L61)
– N.H.N. Mody, Japanese clocks (E17)

Japanse tijdmeting
In de Edo periode (1603-1868) mochten alleen Nederlandse kooplieden handel drijven met Japan en zij namen klokken mee. Japanse klokkenmakers pasten ontwerpen en mechanieken aan hun eigen tijdrekening aan. Zo ontwierpen zij bijvoorbeeld een dubbel echappement – het onderdeel dat zorgt dat een klok loopt – om de dag- en nachturen aan te geven. Ook werd de vormgeving aangepast met Japanse karakters en Chinese dierenriemtekens.

De Japanse tijdmeting verschilt in grote mate van de Westerse tijdmeting. In plaats van een uur als vaste waarde te nemen verschilt in Japan de lengte van een uur, toki genaamd, naar de lengte van de dag en de nacht. De dag en de nacht zijn beide ingedeeld in zes toki, die van zonsopgang tot zonsondergang en van zonsondergang tot zonsopgang gerekend worden. In de zomer zijn de dagen langer dan de nachten en duurt dientengevolge een toki overdag ook langer dan ’s nachts. In de winter werkt dit andersom. Om deze reden zijn er Japanse klokken met verschuifbare plaatjes, zodat de lengte van de toki veranderd kan worden. Tevens zijn er klokken waarbij de cijferring vastzit, maar waarbij het tikgetal van de klok te veranderen is door de gewichtjes van de waag te verplaatsen, zodat de klok langzamer of sneller gaat lopen. Dit komt voor bij de oudere klokken.

De cijfers van de klok lopen van 9 naar 4. Japanse klokken geven aan hoeveel uren er nog komen (na de 5 komt de 4), terwijl Europese klokken aangeven hoeveel uren er voorbij zijn (na de 5 komt de 6). In Japan was het cijfer 9 heilig.

Elke toki, twaalf in totaal, had ook een eigen teken van de dierenriem die ook wel werden afgebeeld op een cijferring rondom de gewone cijferring.