SPAANSE TURMUHR MET GEWICHTAANDRIJVING LORENÇO DE EBALO ME FECIT AÑO 1629

Renaissance klokken

M&R206

TURMUHR MET GEWICHTAANDRIJVING
Gesigneerd: LORENÇO DE EBALO ME FECIT                                                                                                                              Gedateerd: AÑO 1629
Spanje – Madrid

Uurwerk
Het tussen stijlen opgebouwde messing uurwerk heeft een echappement dat bestaat uit een verticale spillegang met balans – één van de vroegste vormen van een echappement in een mechanisch uurwerk. Het uurwerk is bovendien voorzien van een door een sluitschijf geregeld slagwerk. Het slagwerk geeft de tijd aan door de hele uren voluit op een bel te slaan en de halve uren eenmaal door middel van een dwangslag. De sluitschijf bepaalt het juiste aantal slagen. Gewichten aan een koord drijven het gaand- en slagwerk aan.

Wijzerplaat
De sobere graveringen in de vuurvergulde wijzerplaat doen de verzilverde cijferring extra goed uitkomen, het geheel geflankeerd door de fraai getorste zuilen. De uitgestoken Romeinse cijfers met tastknoppen markeren de uren op de ring, een streepje markeert de halve uren en de streepblokjes dienen voor de kwartieren. De tijd wordt aangegeven door één geblauwd stalen wijzer. Onder de wijzerplaat staat prominent de ingegraveerde signering: LORENÇO DE EBALO ME FECIT AÑO 1629.

Kast
De vuurvergulde messing kast van dit turmuhr springt direct in het oog dankzij de karakteristieke decoraties. De vier geprofileerde pinakels benadrukken de vier hoeken. De getordeerde vorm van de hoekpilaren, in combinatie met de kussenvormige kapiteeltjes aan de bovenzijde en de zuilvormige basementen aan de onderzijde, suggereert beweging. Gegraveerde cirkels versieren de deurtjes aan beide zijden van de kast. De deurtjes geven toegang tot het uurwerk. Een bronzen bel – gedecoreerd met een vuurverguld messing ornament in acanthusbladmotief – bekroont de kast. Symmetrie en glanscontrast op zowel de deurtjes, kast en gewichten kenmerken de versieringen. De harmonische verhouding tussen de ornamentonderdelen past bij het schoonheidsideaal van de vroege renaissance.

Gangduur 12 uur

Hoogte 27 cm.
Breedte 12 cm.
Diepte 12 cm.

Zeer zeldzaam
Uurwerken dienen in de zestiende en zeventiende eeuw ook als diplomatieke of relatiegeschenken. Waarom is dit wandturmuhr van Lorenzo de Evalo zo zeldzaam? In Duitsland, Frankrijk en Italië vervaardigden uurwerkmakers vuurvergulde klokken zoals Türmchen-, Tisch- en Automatenuhren vanaf het midden van de zestiende eeuw. Het centrum van de renaissance klokkenmakers lag in Neurenberg en Augsburg. In deze periode zijn echter geen Spaanse klokkenmakers bekend en Spaanse uurwerken komen dan ook niet voor.
De klokkenliefhebber keizer Karel nodigde de vooraanstaande uurwerkmaker Hans de Evalo en zijn gezin uit mee te reizen naar Spanje om daar voor het hof te werken. Na de dood van keizer Karel in 1558 maakt Hans de Evalo klokken voor koning Filips II, zoon en opvolger van Karel V. Twee jaar later wordt de Brusselse klokkenmaker benoemd tot uurwerkmaker van het Paleis. Hij overlijdt in 1598. Zijn leerling Jennin de Cocquart neemt de functie van uurwerkmaker van het Paleis over. De Cocquart wordt tevens leermeester van Lorenzo de Evalo. In een briefje gedateerd juni 1621, schrijf Lorenzo dat zijn vader van 1558 tot 1598 in dienst was van het koninklijk hof. In de zeventiende eeuw volgde Lorenzo de Evalo zijn vader op als excellent uurwerkmaker aan het hof in Madrid.
Zoon van een grootheid Lorenzo de Evalo groeit op aan het einde van de zestiende eeuw en wordt omgeven door uitmuntende uurwerken. Zijn vader, Hans de Evalo, is namelijk een van de belangrijkste uurwerkmakers in Spanje. Hans de Evalo komt uit Brussel – de hoofdstad van Vlaanderen – een van de belangrijkste regio’s van de Bourgondische Nederlanden. Vlaamse uurwerkmakers staan bekend om hun uitstekende vakmanschap en bijdrage aan de ontwikkeling van het uurwerk vanaf het begin van de veertiende eeuw. Zo maken ze de eerste smeedijzeren torenuurwerken rond 1300. De opdrachten komen vanuit steden, kloosters en kerken. Op deze manier wedijveren steden met elkaar: hoe groter en beter het uurwerk, hoe meer status. De concurrentie daagt de Vlaamse klokkenmakers uit om steeds complexere uurwerken te maken. Dat blijft niet onopgemerkt. Ze ontvangen opdrachten van geestelijken, hertogen en koningen in heel Europa. Karel V – koning van Spanje en keizer van het Heilige Roomse Rijk – vertoeft regelmatig in zijn paleis in Brussel waar Vlaamse klokkenmakers de meest exclusieve uurwerken voor hem maken. Hans de Evalo volgt in de voetsporen van zijn befaamde voorgangers. Hij treedt in 1558 in dienst van Karel V en emigreert naar Spanje.

Bronnen

-Eddy Fraiture en Paul van Rompay, Clock and watchmaking in Belgium 1300 – 1830, Antiquarian Horology, 1, vol. 33, September 2011.                                                                                                                           -Johan ten Hoeve en David Thompson, A Flemish clock at the Shogun’s Shrine, Antiquarian Horology, 4, vol. 35, September 2014.
-Eddy Fraiture, Uurwerkmakers en uurwerknijverheid in Vlaanderen, Leuven, 2002, blz. 191.
-Tardy, French Clocks the World Over, Part four, Northern, Middle, Eastern and Mediterranean     Europe,  Japan, Paris, 1985, blz. 547-555.

Lees meer Neem contact op